N-Veluws Museum

Het algemene artikel is eerder verschenen in de Bouw+Uitvoering nummer 1,2015. Voor de tekst klik hier.
Voor het artikel op de site van Bouw+Uitvoering klik hier.

Klimaatsysteem cruciaal

’18 graden in de depots en 21graden in de zalen, met een luchtvochtigheid van 50%’. Dat was de harde eis voor de technische installatie van het Noord-Veluws Museum, om de schilderijen in goede staat te kunnen conserveren. De nieuwbouw van het museum werd geïnitieerd door mecenas Herman van Ree, die de bouw financierde en garant stond voor een deel van de exploitatie, in samenwerking met Stichting Museum Nunspeet. De keuze voor een klimaatsysteem speelde een centrale factor tijdens de ontwerpfase van het museum. 49 bestuursvergaderingen werden gehouden, in een periode van vier jaar, om het museum te ontwikkelen tot wat het nu is, een hele organisatie. Na wikken en wegen werd, wat klimaatinstallatie betreft, uiteindelijk gekozen voor het revolutionaire Climotion systeem. De betrokken installatieadviseur Evert van Sligtenhorst: “We hebben verschillende opties overwogen, zoals vloerverwarming en vloerkoeling met behulp van een warmtepomp. Uiteindelijk kwam Kieback&Peter, fabrikant van meet- en regelsystemen, met het Climotion systeem op de proppen.” Climotion bleek ten opzichte van de andere opties meer mogelijkheden te bieden en iets gunstiger uit te vallen, zeker als daar het rendement en de lagere energielasten bij worden opgeteld. Voor het behoud en de verzekering van de schilderijen is het van belang dat er een stabiel klimaat in het museum heerst. Brandwerende, glazen schuifdeuren in de zalen zorgen ervoor dat het geklimatiseerde deel snel wordt afgesloten. Die deuren hebben wat gekost, maar betalen zich uiteindelijk terug via energiebesparing.

Samen gerealiseerd

Een vermogende financier, die zich ook nog eens met de bouw bemoeit, is dat niet hinderlijk? De samenwerkende partijen hebben het juist als prettig ervaren dat financier Herman van Ree zo duidelijk en betrokken was. Museumdirecteur Erik Stotijn: “Voor de besluitvorming was het belangrijk dat hij met onze plannen mee ging.” Adriaan Boer: “Als bovenin de keuze voor een bepaald systeem wordt bepaald, dan gebeurt het vrij zelden dat een installateur onderin de keten alsnog zijn goedkopere oplossingen er door probeert te krijgen. En dat geeft rust en vertrouwen in een goed resultaat.” Dit wordt bevestigd door de andere partijen. Leverancier en adviseur Sander Kroon: “Wat je vaak ziet, is dat de wens van de klant afwijkt van dat wat de installateur wil. Omdat wij als meet- en regeltechnici afhankelijk zijn van die installateur, is het soms heel lastig om rechtstreeks contact te hebben met de systeemverantwoordelijke. Dat was hier absoluut niet het geval. En dat heeft zeker bijgedragen aan het resultaat.” Ook speelde Rinus Loopik een belangrijke rol volgens de betrokkenen. Als bouwkundige en tevens bestuurslid van het museum, was hier sprake van een wel heel deskundig eindgebruiker. Een bouwkundige die na het bouwproces bij een gebouw betrokken blijft, blijkt soms toch anders tegen een bouwproces aan te kijken. Loopik zelf. “Ik was jarenlang aannemer. Heerlijk om nu eens van de andere kant het proces te benaderen. Nergens rekening mee hoeven houden, behalve met het eindresultaat.”

Ook luchtstromen zijn te automatiseren

Het toegepaste klimaatsysteem, Climotion, heeft per ruimte maar één toegang nodig voor luchttoevoer. Dit is mogelijk door chaotische menging van lucht, die middels software vanuit het systeem wordt aangestuurd. Zo ontstaat een ingenieus spel van warme en koude lucht. De techniek is het levenswerk van de Duitser Albert Bauer. Bestuur en bouwteam van het museum werden met een rookproef overtuigd van het principe. Belangrijk dat alle partijen uiteindelijk gezamenlijk de knoop doorhakten. Installatieadviseur Evert van Sligtenhorst: “Die proef ging als volgt: in elke ruimte van een gebouw komt lucht binnen via toevoerroosters. Als je daar rook voor houdt, zie je wat er met de lucht gebeurt. Bij een conventioneel systeem wordt de lucht bovenin ingeblazen, verspreidt zich via de muren naar beneden en vervolgens via de vloer en de muren weer omhoog, waarna het de ruimte via het afvoerrooster verlaat. Bij het Climotion systeem circuleert de lucht niet, maar verdeelt zich homogeen over de ruimte. Dat houdt in dat de geklimatiseerde lucht zelfs achter de schilderijen, gordijnen, kasten en in de kleinste hoekjes komt. Dit voorkomt condensvorming achter een schilderij. Met een conventioneel systeem kan dat niet zo eenvoudig.” Adviseur van Kieback&Peter, Sander Kroon erkent dat de techniek nogal onconventioneel is en dat de installatiesector soms moeite heeft dit te begrijpen. “Albert Bauer is een natuurkundige met een elektrotechnische achtergrond. Hij is een systeemdenker die vanuit een ander, fundamenteel perspectief naar het geheel kijkt.”

Bouwkundige uitdagingen

Voorafgaand aan de bouw is een geïntegreerde aanpak van de beveiliging niet gedefinieerd. Die kwam pas na een verzekeringsinspectie midden in het bouwproces. Daaruit bleek dat het museum in de hoogste beveiligingsklasse valt, klasse 4, en dat daarvoor ook nog de nodige aanpassingen aangebracht moesten worden, zoals rolluiken, bewegingsmelders, sloten, alarmen. Tot op heden is het beveiligingssysteem niet gekoppeld aan het klimaatsysteem, net zo min als de verlichting. Rinus Loopik: ‘Het zou wel kunnen, ook achteraf nog. Die volledige integratie van systemen loont bij grotere panden eerder. Maar dit gebouw is nu nog heel overzichtelijk. Een integratie zou wellicht interessant worden als het museum zou uitbreiden.’

Ook naar aanleiding van de keuze voor Climotion zijn er ook bouwkundige aanpassingen gedaan in het ontwerp van het gebouw. Doordat het systeem maar één punt voor luchttoevoer nodig heeft, kon het ontwerp geoptimaliseerd worden. Aanvankelijk was er een doorgaande balk getekend die dwars door de museumzaal zou lopen. Hiermee zouden twee kanten van de ruimte middels inblaasjets van lucht worden voorzien. Dat zou een opvallende balk zijn in een verder open ruimte. Doordat er maar één punt voor luchttoevoer nodig bleek, was de balk niet meer nodig, kon het plafond omhoog en is de luchtinvoer direct naast de afvoer geplaatst. Adriaan Boer: “In deze zaal van 340 m2 brengen we maar op één plek lucht in. Met een conventioneel systeem was dat niet haalbaar geweest. En eerlijk is eerlijk, ook met Climotion hebben we de kritische grens opgezocht. Maar het kan en het werkt.”

BETROKKEN PARTIJEN