Provinciehuis

Het algemene artikel is eerder verschenen in de Bouw+Uitvoering nummer 4, 2013. Voor de tekst klik hier.
Voor het artikel op de site van Bouw+Uitvoering klik hier.

De provincie Utrecht renoveerde het voormalige Fortis pand in Utrecht tot Huis voor de Provincie. Grote uitdaging was het aanpassen van de gebouwbeheerinstallaties van een vast naar een flexibel concept.

‘Anders Werken’

In de zoektocht naar een nieuw onderkomen besloot de provincie Utrecht in 2010 tot aanschaf en duurzame renovatie van het voormalige hoofdkantoor van Fortis in Utrecht. Wat direct opvalt, is het relatief korte tijdsbestek waarin de renovatie van het nieuwe provinciehuis werd voltooid. Bob Strookappe, programmamanager Nieuwe Huisvesting van de provincie Utrecht: “De volledige renovatie van 31.000 vierkante meter, verspreid over achttien verdiepingen, is bijna binnen een jaar afgerond. De start was in januari 2011 en het vernieuwde provinciehuis werd in februari 2012 opgeleverd. Behoorlijk rap, voor een project van deze omvang. Stok achter de deur was dat het oude provinciehuis verkocht was en in juli 2012 moest worden opgeleverd, waardoor we dan sowieso klaar moesten zijn met de renovatie.” Kort door de bocht was de eis van de provincie een ‘flexibel concept’. De provincie omschreef dit als ‘Anders Werken’, een voorloper van het huidige wijdverbreide ‘Nieuwe Werken’. Grootste praktische toepassing van dit concept is dat afzonderlijke verdiepingen zonder problemen gesloten kunnen worden, afhankelijk van het aantal aanwezige werknemers, of wanneer onderhoud nodig is. Dit werd mogelijk door een flexfactor van 0,65. Omgerekend zijn er per duizend medewerkers 650 werkplekken. Dat vraagt om sturing en management en gedegen gebouw automatisering, maar levert wel economisch voordeel op. Niet alleen worden energiekosten verminderd, ook bleken hele verdiepingen door de efficiëntieslag verhuurd te kunnen worden aan andere, regionale organisaties. Vandaar ook ‘Huis voor de Provincie’, in plaats van ‘provinciehuis’.

Finetuning in de samenwerking

John Wendel, projectmanager namens hoofdaannemer Strukton, benadrukt het belang van samenwerking tussen organiserende en realiserende partijen. “Zeker als het gaat om technische installaties. Het is zaak om processen en communicatie vooraf goed in te richten en te organiseren. Als je kijkt naar de snelheid waarmee we de laatste drie verdiepingen hebben opgeleverd zonder dat zich daar noemenswaardige problemen hebben voorgedaan, kun je wel zeggen dat we dat communicatieproces met succes hebben gefinetunded.” De bouwdirectie was in handen van Brink Groep, ingenieursbureau Deerns zorgde voor de installatietechniek en Celsius Benelux was betrokken als system integrator. Onderdeel van de finetuning van de samenwerking was dat Celsius Benelux als system integrator ook na ingebruikname controleerde of de geboden techniek wel zo functioneerde als bedoeld. In de praktijk blijken er vaak nog kleine aanpassingen nodig om de techniek van een gebouw zo te perfectioneren dat de gewenste functionaliteit wordt bereikt. Dit kan vaak pas in de gebruiksfase, omdat de gebruiker aan moeten geven of het gebouw naar wens functioneert. Zo duurde het bijvoorbeeld even voordat de temperatuur volledig naar wens was, maar commissioning door de system integrator kan dergelijke problemen vaak in de beginfase van ingebruikname verhelpen. Het laatste woord is aan de gebruiker, de provincie Utrecht, vertegenwoordigd in de persoon van Bob Strookappe. “Als je naar het hele proces kijkt, is het toch wel uniek dat zo’n omvangrijk overheidsproject binnen de planning en binnen budget is opgeleverd.”

Automatisering is flexibilisering

Investeren levert in de toekomst profijt op. Er kon bij de renovatie namelijk worden geprofiteerd van de geavanceerde werktuigbouwkundige installatie, die Fortis zeventien jaar eerder had laten aanleggen. Theo Smulders, van de betrokken system integrator Celsius Benelux. “We hebben veel kunnen behouden. Wel zijn de naregelingen vernieuwd, net als de plafonds en het interieur. Ook de besturingstechniek en de luchtbehandelingskast zijn opnieuw ingericht. De luchtkanalen en de naverwarmer zijn blijven zitten.” Grote uitdaging was om bij de automatisering in te spelen op de eis van transformatie van een vast naar een flexibel gebruikersconcept. De bestaande Variabele Air Volume (VAV)-Installaties waren gericht op afgesloten kamers, waarbij sommige kamers werden omgebouwd naar open ruimten. Smulders: “Uiteindelijk moest er een besturingssysteem gemaakt worden dat stramienafhankelijk kon regelen. Hiervoor zijn verschillende luchtkanalen aangelegd met VAV-regelaars. Elke kamer kan afzonderlijk bediend worden en open ruimten zijn onderverdeeld in afzonderlijk regelbare stramienen.”

Verder werd gekozen voor een geavanceerd DALI lichtregelsysteem. DALI staat voor Digital Addressable Lighting Interface. Via een open protocol kunnen zestien multisensoren aangesloten worden op één DALI-bus. Het resultaat is een intelligent lichtsysteem met talloze mogelijkheden, zoals het dimmen op basis van lichtintensiteit van buiten of het regelen op basis van aanwezigheid. De ervaring leert dat wanneer een gebouw in gebruik wordt genomen, er altijd nog aspecten zijn, met name op het gebied van de installatietechniek die nog niet helemaal perfect lopen. Daarom werd vanuit de technische partijen commissioning toegepast in de gebruikersfase.

Verdere verduurzaming

Bij de renovatie werd al ingezet op duurzaamheid, maar dit zal in de toekomst verder worden ontwikkeld. De ambitie is een warmte-koudeopslag (WKO), zodat alle installaties op een lage temperatuur kunnen draaien. Bob Strookappe: “Om WKO aan te kunnen leggen, hadden we moeten uitwijken naar een locatie hier iets verderop. Daarvoor hadden extra pijpleidingen aangelegd moeten worden, waardoor de kosten dusdanig uit de hand zouden lopen, dat we op een terugverdientijd uit zouden komen van 24 jaar. Dat was onacceptabel.” Nu wordt gekeken naar implementatie van een gezamenlijke WKO-voorziening in samenwerking met overige kantoren op het terrein. Een belangrijke les die niet zozeer geldt voor dit project, maar wel voor energiezuinige projecten in het algemeen, komt van Theo Smulders: ‘De focus bij energiezuinige installaties zou moeten liggen op het bieden van comfort. Onze R&D mensen zijn in staat om installaties zo energiezuinig mogelijk in te regelen. Maar dat staat haaks op het comfort dat gebruikers willen ervaren, zeker in het begin.” Het is volgens Smulders daarom van groot belang dat een gebouwbeheersysteem eerst het vertrouwen wint van gebruikers, dat de installatie goed is en comfort biedt. Daarna kan de focus gelegd worden op optimaal inregelen. “Langzaam knijpen, langzaam dimmen. De hoofdfocus moet liggen op comfort.” John Wendel van Strukton vult aan: “Optimale energiezuinigheid is te realiseren binnen de driehoek gebruiker, beheerder, facilitair manager. Als de harde services worden aanbesteed, dan kan die driehoek vorm krijgen en verder ingevuld worden.”

BETROKKEN PARTIJEN