‘Biosecurity moet meer tussen de oren’
Als hoog-risico pathogenen, toxines en technologieën in verkeerde handen vallen, kan dit een concreet risico vormen. Het informatie- en adviesorgaan Bureau Biosecurity van het RIVM richt zich op onder andere laboratoria waar met dergelijke hoog-risico pathogenen wordt gewerkt. Wij spraken met Rik Bleijs van Bureau Biosecurity over de noodzaak van bewustwording van deze risico’s en ontwikkelingen in het veld. Tijdens LabSafety gaf Bleijs een lezing geven over dit onderwerp.
Door: Dimitri Reijerman
Er leven vragen rondom het thema Biosecurity. Bureau Biosecurity richt zich met name op voorlichting naar de doelgroep, zo legt Bleijs uit: “Ons bureau is door de overheid ingesteld om bewustwording van risico’s rondom laboratoriumwerkzaamheden met hoog-risico pathogenen te vergroten en dan met name gericht op het Biosecurity-gedeelte; het voorkomen van misbruik. Mensen moeten weten waar ze mee werken en dat bepaald onderzoeksmateriaal niet ontvreemd mag worden uit het lab. Hiervoor is de fysieke beveiliging van laboratoria belangrijk, maar zeker ook de bewustwording bij de laboratorium medewerkers zelf.”
Hij geeft een praktijkvoorbeeld: “Bij bepaalde onderzoeken kan er weliswaar een mooi resultaat uitkomen, maar dat resultaat kan soms na publicatie ook misbruikt worden. Dat heet ‘dual-use onderzoek’. Zo heeft een case in Rotterdam gespeeld rondom onderzoek naar het H5N1-influenzavirus. In dit onderzoek is aangetoond door welke mutaties het virus luchtoverdraagbaar is geworden, en dus door welke veranderingen het virus efficiënter verspreid kan worden. De kennis voortkomend uit dit onderzoek heeft een belangrijke bijdrage aan de volksgezondheid, maar zou ook misbruikt kunnen worden."
Via de informatie op de website van Bureau Biosecurity worden laboratorium medewerkers op weg geholpen: “Om labonderzoekers te wijzen op de gevaren van dual-use onderzoek, hebben we een aantal tools ontwikkeld. Een van de nieuwste tools is de Dual-Use Quickscan. Zo kunnen onderzoekers voor of tijdens een onderzoek snel beoordelen of er mogelijk Biosecurity of dual-use risico’s aan hun onderzoek zitten. Ook wijzen we op andere zaken waar ze op moeten letten. In bepaalde gevallen zul je bijvoorbeeld een exportvergunning nodig hebben. Het LabSafety event is bij uitstek een plek om dit onderwerp aan te kaarten, omdat er mensen komen die specifiek in laboratoria werken. Ik wil hen laten nadenken over mogelijk andere aspecten die aan hun onderzoek kleven, zoals veiligheidsrisico’s.”
Onderschatting van de risico’s
Bleijs benadrukt dat Biosecurity in de praktijk vaak onvoldoende aandacht krijgt: “Het gevaar wordt niet alleen vaak onderschat, maar het zit meestal ook niet voldoende tussen de oren bij de onderzoekers. Afgelopen jaar hebben we een aantal Webinars gehouden voor biologischeveiligheidsfunctionarissen (BVF). Als ik aan hen vraag of hun collega onderzoekers voldoende bewust zijn van dual-use risico’s en Biosecurity, dan antwoordt driekwart dat dat niet het geval is.”
“Europees maar ook wereldwijd is de bewustwording nog steeds voor verbetering vatbaar. Wereldwijd zie je dat er nu steeds meer hoog risico labs worden ingericht voor onder andere COVID-diagnostiek en vaccinontwikkeling, dus er zijn meer mensen die met risicovolle pathogenen aan het werk zijn, waardoor je een groeiend aantal veiligheidsrisico’s krijgt.”
In sommige Europese landen kiest de overheid voor een andere benadering dan in Nederland, zegt Bleijs: “In Denemarken is Biosecurity bijvoorbeeld heel strikt geregeld door de overheid en hebben labmedewerkers vergunningen nodig om bepaalde soorten experimenten uit te mogen voeren. Maar je wilt ook weer niet over-reguleren. Wij hebben daarom een bottom-up benadering door het creëren van bewustwording. Uiteindelijk kom je bij het management uit en kunnen er regels opgesteld worden. Zo wordt Biosecurity een common practice en pas je aan het einde van de rit op overheidsniveau regelgeving toe.”
