Door: FHI, Federatie van Technologie Branches Klaas Landsman, hoogleraar mathematische fysica aan de Radboud Universiteit, winnaar van de Spinozapremie en auteur van Foundations of General Relativity. From Einstein to Black Holes, presenteert op de World of Industry, Technology & Science (WoTS).
Vrijdag 27 september staat de World of Industry, Technology & Science in het teken van fascinerende wetenschap. Drie topwetenschappers vertellen bevlogen over fundamenteel onderzoek en de praktische implicaties. Over hun fascinatie voor de wetenschap én voor de wereld.
Klaas geeft mij een uur van zijn tijd en gretig probeer ik zijn fascinatie voor de wereld, voor de wetenschap en voor de techniek te vangen. Hij vertelt enthousiast over zijn gedrevenheid om vanuit een diep verankerd verantwoordelijkheidsgevoel de vertaalslag te maken van de fundamentele wetenschap naar de praktische wereld om ons heen.
Thermodynamica
“Thermodynamica is de basis van onze op energie gebaseerde maatschappij,” zegt Klaas terwijl hij de thermodynamica in een historisch kader plaatst. “Thermodynamica vindt haar oorsprong rond het jaar 1800. In Engeland was net de stoommachine uitgevonden en dit was het startschot van de industriële revolutie. De natuurkundigen van die tijd waren gebiologeerd door het probleem hoe ze zo’n machine efficiënter konden maken.” De kracht van de wetenschap lag in praktische toepasbaarheid. Denk aan de ontwikkeling van stoomschepen die in één keer van Engeland naar de Verenigde Staten konden varen.
“De ontwikkeling van de stoommachine was voor de theoretische natuurkunde een cruciale stap. Het begrip ‘energie’ is als het ware ontdekt in deze periode en heeft enorme vleugels gekregen. De industriële revolutie was een bepalende periode voor de natuurkunde – de drijfveer om apparaten te begrijpen – op een manier die daarna niet meer vertoond is.” Hier haakt Klaas in op de moderne wereld en de problemen waar wij noodzakelijk de confrontatie mee moeten aangaan: de energietransitie en de klimaatcrisis.
Tijdens het gesprek wordt klaas steeds enthousiaster over zijn lezing. De historische interactie tussen wetenschap en industrie en de dilemma’s die iedere volgende stap impliceert, fascineren hem. Hij raakt bevlogen door de interactie tussen industrie en wetenschap. Een verband dat aan het begin van de 19de eeuw in optima forma het fundament vormde voor de natuurkunde.
Eén theorie
Vanuit een omweg is Klaas bij de thermodynamica beland. Hij verbaast zich erover dat het verhaal dat begint bij de stoommachine en eindigt bij zwarte gaten één theorie is en nog nooit zo verteld is. Van oorsprong was Klaas niet geïnteresseerd in de thermodynamica. Of zoals hij het zelf zegt: “Ik begreep het niet.” Zijn interesse lag bij de zwarte gaten. “De vreemdste objecten ooit ontdekt en beschreven.” In Cambridge werkte Klaas in de omgeving van Stephen Hawking en werd zijn belangstelling voor zwarte gaten gewekt. Eén van Hawkings grootste ontdekkingen was dat zwarte gaten verdampen én een temperatuur hebben. Doordat zwarte gaten straling hebben verliezen ze heel langzaam energie. Het theoretische model dat dit proces beschrijft, komt overeen met de thermodynamica die na de industriële revolutie is ontwikkeld. “Van de stoommachine tot aan de zwarte gaten is één theorie,” vat Klaas zijn inspirerende verhaal samen.
Wil je meer weten? Klaas Landsman geeft voor Fascinating Science een inspirerende lezing over thermodynamica, de stoommachine en zwarte gaten. De WoTS is het uitgelezen moment om nieuwe ideeën en ontwikkelingen aan de wereld te presenteren. En Klaas Landsman grijpt deze mogelijkheid met beide handen aan.
