Zeker in de beginfase van de al anderhalf jaar durende epidemie gaven de afgenomen coronatests geen goed beeld van de precieze besmettingsgraad in Nederland. Dat kwam omdat de testcapaciteit nog beperkt was. KWR ontwikkelde een testmethode om op basis van samples uit rioolwater de trends in coronabesmettingen te kunnen meten. Wij spraken met Goffe Elsinga, analist bij KWR, over deze methodiek.
Door: Dimitri Reijerman
Terwijl de eerste teststraten begin 2020 nog gebouwd moesten worden, was KWR al maanden bezig met de eerste metingen, zo vertelt Elsinga: “We zijn al anderhalf jaar bezig om in rioolwater corona op te sporen. Professor Gertjan Medema van KWR heeft in het verleden vaker onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van virussen in rioolwater. Tijdens de SARS uitbraak van 2002-2003 werd er een artikel gepubliceerd waaruit bleek dat geïnfecteerden dit virus ook via de ontlasting in het riool terecht laten komen. Medema dacht dat dit voor de SARS-CoV-2 ook zo zou kunnen zijn en dat het interessant is om dat in Nederland te gaan monitoren. De gedachte was dat het een goed middel zou kunnen zijn om de graad van besmetting te monitoren.”
Hij vervolgt: “We zijn halverwege februari 2020 begonnen met de eerste metingen. Toen namen we de eerste monsters in een aantal steden en deze werden uitvoerig geanalyseerd op de aanwezigheid van corona. Dat was dus nog voor de grote uitbraak in Nederland in maart 2020. Inmiddels monitoren wij onder andere in een aantal wijken in Rotterdam, net als in Amsterdam en Utrecht. Dat doen we wekelijks, behalve in Rotterdam, daar doen we dat drie keer per week.”
Methodiek
Elsinga legt uit hoe de zoektocht naar COVID-19 in rioolmonsters verloopt: “We gebruiken de RT-PCR primersets van het Amerikaanse CDC. De methode moesten we nog wel wat optimaliseren om gebruikt te kunnen worden voor het testen van rioolwatersamples. Voor de detectie van specifieke coronavarianten maken we gebruik van de digital droplet PCR (ddPPCR) en primersets van BioRad.
“Met deze ddPCR-methode kunnen we de mutaties van de diverse coronavarianten beter detecteren. Zo zijn we er in geslaagd om de Alpha variant te signaleren in december 2020. Met deze methode konden we de toename van deze variant in de maanden daarna goed aantonen. Inmiddels kunnen we via een indirecte methode ook de Delta-variant opsporen. Daarbij moet je goed letten op specifieke mutaties van het virus.”
Samenwerking
De onderzoekers van KWR werken bij hun metingen nauw samen met de gezondheidsinstanties: “We publiceren de data, maar we werken als KWR ook samen met de GGD in Rotterdam en het Erasmus MC”, vertelt Elsinga. “De monsters worden bij het Erasmus ook gesequenced om te kijken of er nog meer varianten aanwezig zijn. Ook wordt onze data naast de gegevens gelegd die er zijn over de hoeveelheid afgenomen coronatests en het aantal ziekenhuisopnames. Uiteindelijk moet dit tot een publicatie leiden, maar ons onderzoek loopt nog.”
Toekomst
Al met al denkt Elsinga dat dergelijk onderzoek een blijvertje is: “Ik denk dat de komende jaren er steeds meer vergelijkbaar onderzoek gedaan zal worden naar rioolwater. Je kunt er zoveel informatie uit halen. We doen bijvoorbeeld ook onderzoek naar drugsgebruik, dat kun je ook uit het riool halen. Er is nog veel te doen.”
